Рельс ақаулары

"ЖЕЗҚАЗҒАН БИЗНЕС ЖӘНЕ КӨЛІК КОЛЛЕДЖІ"  ЖМ

Арнайы пән оқытушылары: I санат оқытушысы 

Қарымсақова Гульмира Аллабергеновна

РЕЛЬС АҚАУЛАРЫ

Пәні: Рельстердің бүлінбеуін бақылау

Топ: СЖД-301

Мерзімі 05.12.2018

Мақсаты:

Білімділік: Рельс ақауларын білу және ақауларын жоюды үйрету,студенттердің біліп- үйрену белсенділігін, өз бетінше жұмыс істеу қабілеттерін дамыту.

Дамытушылық: оқушының мұқияттылығын және ұқыптылығын дамыту.

Тәрбиелік: техникалық қызмет кезінде техника кауіпсіздігі ережелерін сақтау, шығармашылық, еңбекқорлық қасиеттерге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:аралас

Сабақтың әдісі: түсіндіру,ой-қозғау, жаңа технологиялық әдістер, топпен,

сұрақ-жауап, жұмыс жасау

Сабақтың көрнекілігі: видео, слайд,рельс

Пәнаралықбайланыс: темір жол табандары, геодезия, сызу.

Құрал-жабдықтар:проектор, ноутбук

Сабақ барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңі: 

Мұғалім менің әрқашан, 

Кішіпейіл бол деген. 

Ақыл сөзі санамда, 

Мақтанбауды жөн көрем. 

Мұғалімменің әрқашан, 

Бол дейтұғын бауырмал. 

Мынау байтақ ғаламда, 

Қаншама дос бауыр бар. 

Мұғалім менің әрқашан, 

Ынтымақшыл бол дейтін. 

Бірлік болса адамда, 

Шын бақыт қой ол дейтін.

Мұғалім сөзі:Ал, ендеше осы қағиданыбасшылыққа алып сабағымызды бастаймыз!

2. Үй тапсырмасын сұрау: «Аукцион» ойыны.  ( мұғалім слайдтан сұрақтарды ашып отырады,  қане , мына сұраққа қанша ұпай бересіңдер? Әр топ ұпай береді, қай топ көп ұпай берсе сол топ жауап береді. Дұрыс болса ұпай қосылады, бұрыс болса келесі топ жауап беру арқылы ұпай жинайды).

1. Бақылау тупигі не үшін арналған? Ж: Дефектоскоптарды құру үшін 

2.Бас жолдағы бағыт бұрмасының қиылыспа торабының маркілері қандай ?  Ж:1/11 және 1/9 

3.Вагон-дефектоскобы бір күнде қанша шақырым жүреді? Ж:200-300  шақырым 

4.Ультрадыбыстық дефектоскоптың жаз айларында тексеру нормасы қанша? Ж:100-120шқ 

5.Дефектоскоптың орташа  жұмыс істеуі неге байланысты ? Ж: температураға 

6.ДУК-66 ПМ ультрадыбыстық дефектоскоптың тербеліс жиілігі Ж: 2,5 МГц 

Венгерский кроссворд 

1.Рельстердің бүлінбеуін бақылау әдісінің классификациясы

Индекс	әдістер	Индекс	әдістер
01	Акустикалық	06	Радиотолқынды
02	Капиллярлық	07	Жылулықты
03	Магниттік	08	Техникалық

3. Жаңа материалды оқыту:

Видео қойылады. Тақырып ашылады және қауіпсіздік техникасы айтылады. (Әр студентке жеке лекция таратылады)

            1. Рельс Классификациясы.

            2. Рельстегі ақаулармен зақымдар.

            3. ақаулардың әртүрлілігі.

Рельстегі ақаулар тиеу түсіру және төсеу шарттарынан сондай-ақ оларды жолда пайдалану барысында пайда болады. Рельстердің ақаулармен сынудан істен шығуы жыл мезгілдеріне тәуелді болады. Жаз мезгілдерінде ең аз ал күзде өседі де қыс мезгілінде температураның төмендеуіне байланысты металлдың морттығы артады да максималды дәрежеге жетеді.

Ақаулардың классификациясы және зақымдануы, жолдың планы мен профильде белгілі болғанындай, рельстердің істен шығуы көбінесе еңістермен өрге көтерілетін және қисық жол бөліктерінде көп кездеседі. Ақаулардың көп мөлшері кіші радиусты қисықтардың тірек рельстерінде болады. Жолда жатқан рельстердің ақаулары мен зақымдануының пайда болуы барынша әртүрлі болып келеді. Оларды пайда болу себептеріне байланысты 2 топқа бөледі:

1. Жолдың және жылжымалы құрамның жағдайын қанағаттандырмайтын тобы;

2. Рельстерді дайындау барысындағы заводта жіберілген зақымдықтар.

Рельстердегі барлық ақаулармен зақымдықтар және сынықтар екі таңбалы негізгі сандармен және қосымша үшінші бір таңбалы сандармен белгіленеді. мысалы  17.1, 21.1 және сол сияқты.

Бірінші сан ақаудың түрін білдіреді, сонымен қатар оның орналасқан жері рельстің кесіндісінде екенін білдіреді;

Екінші сан – оның пайда болуының негізгі себебін білдіреді.

Үшінші сан – ақаудың рельстің бойлық ұзындығы бойынша орналасқан орнын білдіреді.

Ақаулардың түрі мен рельстегі зақымдалулар (1-сан)

1, 2, 3, 4 – ақаулар рельс басында орналасқан.

1 – Дөңгелеу бетіндегі металлдың қыртыстанып қабаттасуы немесе қажалып тозуы. 

2 – Рельс басының көлденең сызат алуы және ондағы сынықтар,

3 – рельс басының бойлық, горизонтальды және вертикальды сызаттары, 

4 – рельс басының  кедір-бұдырлануы және біркелкі емес тозуы.

5 – рельс мойнының ақауы немесе зақымдалуы.

6 – Рельс табанының ақаулары және зақымдалуы.

7 – Рельстің барлық қимасы бойынша сынуы.

8 – Рельстің вертикальды немесе горизонтальды жазықтығы бойынша иілуі.

9 – басқалай ақаулармен зақымдар.

Ақаулардың немесе зақымдардың олардың негізгі пайда болу себебіне байланысты әртүрлілігі (2-сан).

1–Рельсті дайындау барысындағы технологиялық жібірілген қателіктер.

2 – Металлдың контактылы–байланысы жетерсіз беріктікте болуы. 

3 –Рельс профильінде жіберілген қателіктер.

4 – жолдың ағымдағы жағдайының толымсыздығы.

5 – рельске жылжымалы құрам әсерінің күшейуі. 

6 –рельстерге механикалық соққылар,

7 – Рельстерді дәнекерлеуде жіберілген қателер.

8 – рельстерді шынықтыру технологиясынан кеткен қателіктер,

9 – рельс қоспаларын балқытуда немесе біріктіру мақсатындағы жасалынған дәнекерлеудегі технологиялық жетерсіздіктер.

10 – басқалай ақаулармен зақымдар.

Ақаудың немесе зақымның орналасқан жері (3-сан).

1 – түйіспеде (болттық түйіспенің соңынан75 см ге дейінгі аралықта және дәнекерленген жерден 10 см ге дейінгі аралықта).

2 – түйіспеден сырт орында.

3 – рельстегі электроконтакты дәнекерленген орында.

Рельс ақауларының классификациясы

Ақаулықтың атауы және оның пайда болуының және дамуының негізгі себебі	Рельстің ұзындығы бойынша ақаулық орналасуы	Код	Ақаудың схемалық бейнесі
рельстерді дайындау технологиясынан жіберілген қателіктер себебінен  дөңгелеу беті металлының   қатпарлану және кертіліп қысқаруы	түйіспеде түйіспесіз	10.1 10.2
Металлдың жеткілікті беріктікте болмауы себепті рельс басының бүйірлік жұмысшы айналу бетінің металлының қажалып мүжілуі.	түйіспеде түйіспесіз	11.1 11.2

Ақаулықтың атауы және оның пайда болуының және дамуының негізгі себебі	Код	Ақаудың схемалық бейнесі
Локомотив дөңгелегінің іркіліс әсері	14
рельс басының дөңгелек жанасатын бетіндегі шынықтырылған қабаттың мүжілуі	17.1 17.2
рельс басының дөңгелек жанасатын бетіндегі балқытылған қабаттың мүжілуі	18
Ішкі ақаулардан туындаған жарық немесе қара дақтар мен олардың салдарынан басындағы көлденең жарықтар	20.1 20.2
Металлдың жеткiлiксiз байланысының шаршау күшiнiң жеткiлiксiздiгiне байланысты жарық немесе қара дақтар түрiнде басындағы көлденең сынықтар	21.1 21.2
Рельс басының  көлденең сынықтары  және оларға байланысты блоктау, жүгірткі немесе шұңқырлы доңғалақтардың өтуінен	24
Рельсті ұрғанда басының көлденең жарықтарының пайда болуы  (инструменттермен) немесе басқа механикалық құрылғылармен	25
Рельсті дәнекерлеу технологиясының бұзылуына байланысты бастағы көлденең жарықтар	26.3
Бастың қатты металл қабатындағы сынықтар	27.1 27.2
Рельс басының вертикльды шөгу қабығының үшкіл қалдықтарына байланысты	30В.1 30В.2
Металл емес қосындылар кластерлерінің болуына байланысты бастың көлденең сырылыуы	30Г.1 30Г.2
Түйіскен жерлерді дәнекерлеген жерде жарықтың пайда болуы	38.1
басының деформациясы	40
Металлдың жеткіліксіз беріктігіне байланысты басының тік тозуы	41.1 41.2
рельс басының ішкі жағындағы кедір-бүдірдің қисық жолда жүктің артуынан пайда болуы	43
нормадан жоғары рельс басының бүйірлік тозуы	44
Металлдың дәнекерленген жерінің  біркелкі болмағандықтан басының мүжілуі	46.3
Бұрылған түйісу аймағындағы кедір бүдірлі  бастың мүжілуі	47.1
Рельс басының қысқа толқын тәріздес бұзылыстар (3-12 см)	49
Рельс дайындау технологиясындағы кемшіліктерге байланысты мойынның қабаттануы	50.1 50.2
Басынан мойынға өту орындарында оларға байланысты бойлық жарықшақтар	52.1 52.2
Мойындағы болттар мен рельстердегі басқа тесіктерден жарылып кетуі	53.1 53.2
мойындағы маркадағы знактардан, мойынға соққылардан және басқа да механикалық зақымданып, олардың салдарынан жарылып кетуі	55
Мойынды Дәнекерлеу және дәнекерлеу процестеріндегі ақауларға байланысты дәнекерлеу орнындарының жарықтары	56.3
Рельс мойнының коррозияға ұшырауы	59
Диффузиядағы табандар, сызаттар, табанның тесілген бөліктері және ақауларына байланысты	60.1 60.2
Сапасыз өңдеу нəтижесінде сынудағы көрінбейтін  ақаулардың салдарынан табанның тесілуі	62.1 62.2
Соққыға және басқа механикалық зақымға байланысты табанның тесіктері	65
Рельсті дәнекерлеу технологиясының бұзылуынан табанының жарылуы	66.3
Табанының  коррозиясы және коррозияның әсерінен жарылуы	69
Кокстық қосындылар мен басқа да макроқұрылымдық ақауларға байланысты көлденең рельстік сынықтар	70.1 70.2
Поперечные изломы рельсов вследствие прохода колес с большими ползунами или выбоинами	74
рельстің көрінетін ақауларсыз көлденең сынықтар	79
Жылжымалы құрамнан түсірген кезде рельстердің майысуы	85
Дәнекерлеу кезінде рельстердің бұзылуы	86.3
Аталған кемшіліктер мен рельс зақымдануының басқа түрлері	99.1 99.2 99.3

 

Баяндаушы:мәтін бойынша түсіндіру жұмысын жүргізеді;

Зерттеуші: Рельс ақауларының кодпен белгіленуі туралы зерттейді

Сұрақтар қоюшы: дәріс бойынша 3-4 сұрақ құрайды

Сілтеме табушы: нақыл сөз немесе мақал мәтел құрайды

Бейнелеуші суретші: рельстердің ақауларын көрсету  (сызып немесе қиып)

Дәнекерлеуші:өмірмен байланыс айтады (қазіргі таңда өмірде болып жатқан рельс ақауларының кесірінен болған поездың жолдан шығуы, адамдардың одан көрген зардабы, кеткен шығын т.б.)

4.Бекіту кезеңі: «суретте ақау кодын көрсету»

 

5.Рефлексия: «Не ұнады?», «Не ұнамады?», «Сабақ қызықтырды ма?»,

«Басқаша өткенін қалар ма едіңіз?»

6.Үйге тапсырма:Ақау кодттарын жаттау 

 

7.Бағалау: Әр спикер өз тобын бағалайды