Қазіргі танда біздің Республикада білім берудің жаңа жүйесі дайындалып, әлемдік білім беру кеңістігінде енуге батыл қадамдар жасалынуда. Білім берудің мазмұны жаңарып, оларды технологиялық-педагогикалық тұрғыдан жетілдіру қажеттігі туындауда. Білім беру деңгейіндегі озық технологияларды пайдаланудың мақсаты үйрете жүріп, үйрену. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер — бүгінгі мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тәрбиелесе Қазақстан сол деңгейде болады. Сондықтан ұстазға жүктелетін міндеттер ауыр» деген болатын. Қазіргі заман мұғалімінен тек өз пәнінің терең білгірі болу емес, тарихи танымдық, педагогикалық — психологиялық сауаттылық, саяси экономикалық білімділік және ақпараттық сауаттылық талап етілуде. Бұл заман талабына сай білім беруде жаңалыққа жаны құмар, шығармашылықпен жұмыс істеп, оқытудың жаңа технологияларын сабақ үрдісінде тиімді пайдалана алатын, білгір мен білімі жоғары ұлағатты ұстаз болу керек деген сөз.
Әрбір оқушының қабілетіне қарай білім беруді, оны дербестікке, ізденімпаздыққа, шығармашылыққа тәрбиелеуді жүзеге асыратын жаңартылған педагогикалық технологияны меңгеруге үлкен бетбұрыс жасалуы қажет. Себебі, мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқу үрдісін ұйымдастыру инновациялық технологияны ендіруді міндеттейді. Білім беруді реформалауды жүзеге асырудың маңызды бір сипаты қазіргі уақыттағы оқыту үрдісін технологияландырудың қажеттілігінен туындап отыр. Осыған орай, соңғы кезде оқытудың әр түрлі инновациялық технологиялары жасалып, енгізіліп жатыр.
Қазақ тілін оқыту – қиын да қызықты жұмыс. Қазіргі кезде қазақ тілін оқытатын мамандарға қойылатын талап жаңа технологиялық әдістерді қолдана отырып, сапалы білім беру, оқушылардың ойлау, есте сақтау қабілеттерін арттыру. Сабақ барысында бір ғана тәсілмен шектелмей, сабақтарымда қазіргі таңдағы жаңа технологияларды оқушылардың жас ерекшеліктеріне сай тиімді пайдалануға тырысамын. Мысалы: сын тұрғысынан ойлау, модульдік технология, деңгейлеп-саралап оқыту, ойын технологиясы, т.б. Сабақтарымда алдыңғы қатарлы, озық тәжірибелерді пайдалану алдымда отырған шәкірттерімді жақсы нәтижелерге жетелейді.
Оқушының ойлау қабілетін байытуға игі ықпал ететін жаңаша оқытудың бір түрі – менің ойымша «Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау» технологиясы болып табылады. Сын тұрғысынан ойлау жобасының әдіс-тәсілдері оқушыларды тынымсыз ізденімпаздыққа баулиды. Баланың еркін де терең ойлауына, үздіксіз жұмыс жасауына жол ашады. Сын тұрғысынан ойлау – оқу мен жазуды дамыту бағдарламасы. Оқушыны мұғаліммен, сыныптастарымен еркін сөйлесуге, пікір таластыруға, бір-бірінің ойын тыңдауға, құрметтеуге, өзекті мәселені шешу жолдарын іздей отырып, қиындықты жеңуге баулитын бағдарлама. Сыни ойлау сабағының құрылымдық формуласы 3 кезеңнен тұрады:
1.Қызығушылықты ояту («көпір жасау», ой қозғау) – Эвокация – қызу оқу жұмысымен шұғылдануға қызығушылықтың оянуы. Бұл кезеңде мұғалім алдыңғы алған білімдерін жаңа материалмен ұштастыруға жағдай жасайды. Сабақ мазмұнына сай алынған стратегиялар арқылы оқушылардың ойы шыңдалып, ашылады. Бұл кезеңде оқушыларға жаңа ақпаратты таныстырамын. Венн диаграммасы, тірек сөздер, топтастыру, бір айналым күнделік стратегиялары арқылы тақырып бойынша жұмыс жасауға итермелеймін.Таңдап алынған стратегияларға байланысты өз бетімен білім алуға көмектесемін. Қызығушылықты арттыру арқылы сабақты бастау сабақтың соңына дейін қызықты өтуіне ықпал етеді.
2.Мағынаны таныту ( мағынаны ажырату) – Реализация– оқып жатқан тақырыптардың қажетін түсіну.Мағынаны тану кезеңі негізгі кезең сондықтан Т кестесі, Пікір – талас, Аквариум, İNSERT, RAFT, ДЖИКСО, Балық қаңқасы, Геометриялық фигуралар, Түртіп алу, Жұпта талқылау, Бағытталған оқу, Талдау картасы, стратегиялары бойынша оқылып жатқан материалдың қажеттілігін түсіндіруге тырысамын.
3.Ой-толғаныс ( рефлексия, жаңа білім құрастырылады)- Рефлексия – тұжырымға келу, қорытындылау, жаңа білімді бекіту. Бұл бағдарламаның қорытынды үшінші кезеңінде үйренгенін саралап, салмақтап ой елегінен өткізеді, білімді бекітеді. Оқушылар осы кезеңде өз шығармашылықтарын көрсете алады. Өзіне және сыныптастарына сын көзбен қарайды. Өздерін бағалайды. Оқып, білгендерін таразылайды. Осы мақсатта ой-толғаныс кезеңінде попс, рефлексивті экран, екі жұлдыз, бір тілек, тамаша идеялар стратегиялары арқылы бүгінгі өткен сабаққа қорытынды жасайды.
Оқытуда мультимедиялық құралдарды пайдалану тиімділігі орасан зор. Сондықтан мүмкіндігіме қарай сабақта ақпараттық құралдар мен электронды оқулықты жиі қолданамын. Ақпараттық технологиялардың ішіндегі мультимедиялық құралдарды сабақ кезеңдерінде пайдалану кезіндегі бұл құралдардың тиімді тұстарын атап көрсетсем, олар:
- Оқушының пәнге деген қызығушылығын арттырады;
- Этнопедагокикалық тәрбие береді;
- Оқушыны шығармашылық жұмысқа баулиды;
- Оқытушының уақытын үнемдейді;
- Оқулықтан тыс, қосымша мәліметтер береді; Ақпараттық технология мүмкіндіктерін оқушылардың өз беттеріншеқолдана алуларына жағдай жасаймын. Ол үшін оқушылар шағын топтарға бөлініп, берілген тақырып бойынша презентация жасап, сынып оқушыларын таныстырады.
Қазіргі педагогикада пайдаланып жүрген технологиялардың бірі және бірегейі – модульдік оқыту технологиясы. Бұл технология қазіргі қазақ тілі пәнін оқытудағы тиімді әдіс болып саналады.
Мемлекеттік стандарттың және оқу бағдарламасының талаптары бойынша қазақ тілін оқыту нәтижесінде оқушы нені білу керек: 1. Оның алдына қойған өз мақсатымен қатар мұғалімнің қойған талабын білуі керек. 2.Модульге байланысты лексикалық және грамматикалық материалдарды білуі керек. 3. Модуль соңындағы нәтиже сабақта ойын өз сөзімен жеткізе білуі керек. 4.Оқу, сауатты жазу, мәтінді түсіне білуі керек.
Сабақты жоспарлау кезінде сабақтың әр кезеңінде сөйлеу, қарым- қатынас жасау қабілеттеріне ерекше көңіл бөлемін. М: «Артықты тап», «Сөзден- сөзге», «Буындар ойыны», «Кім жылдам», «Даналық ағашы» сияқты оқыту ойындарын қолданамын. Осындай әдіс- тәсілдер оқушылардың ауызша- жазбаша тілдерін, пәнге деген қызығушылықтарын арттырады.
Оқу орыс тілінде жүретін мектептерде оқушыларға қазақ тілінен үйретілетін сөздер, біріншіден, белгілі бір тақырыптарға, екіншіден сөз таптарға қатысты болады, сол себептен қазақ тілі сабағы әрі тілдік, әрі әдебиеттік оқу материалдарын қамтиды.
Қазақ тілі пәнін оқыту барысында мұғалім оқушының ойын логикалық жағынан дұрыс, анық, қазақтың әдеби тілінің нормасына сай, грамматикалык, лексикалық, орфографиялық нормасына лайықты, дұрыс айта білуге үйретумен бірге, екінші жағынан ойын орфографиялық және пунктуациялық жағынан дұрыс жаза білуге жаттықтырады.
Оқушының тілін дамыту жұмысы – ол баланың жалпы ойын дамыту деген сөз, өйткені оқушы қай пәнді оқып-үйренсе де, өзінің істеген жұмысы, көрген-білгені туралы күнбе-күн сөйлеп, ойын қалыптастырып отырады.
Баланың жеке мүмкіндігіне бағытталған деңгейлеп-саралап оқыту технологиясына да назар аударамын. Даралап-саралап оқытудың басты мақсаты- оқушыны өз бетімен ізденуге үйрету, шығармашылық қабілеттерін, икемділіктерін дамыту. Өз басым сабақтың тиімділігін арттыру мақсатында оқушы қызметін белсендету негізінде деңгейлік саралау технологиясын сабақ үстінде кеңінен қолданамын. Өйткені, оқыту практикасында деңгейлеп оқыту технологиясын енгізуге оқу ақпараттары көлемінің ұлғаюы, оқушыларға түсетін «салмақтың» артуы басты себеп болды. Деңгейлеп оқыту- оқылатын ақпараттың азаюы арқылы емес, оқушыларға қойылатын талаптардың әр түрлілігі арқылы жүзеге асырылады.
Осының нәтижесінде әр оқушы сабақ кезінде жаңа білім қосып қана қоймайды, соны өзі игеріп, талап, пікір таластыру деңгейіне жетуге тырысады, даму үстінде болуды қалайды. Барлық оқушы өз қызметін ең төменгі деңгейдегі тапсырмаларды орындаудан бастайды да, оларды міндетті түрде толық орындап болғаннан кейін ғана келесі деңгейге көшіп отырады. Бұл оқушылар арасында жарысу жағдайын тұғызады және әр оқушының мемлекеттік стандартқа сай білім алуына кепілдік береді, әр оқушының өз қабілетіне қарай жоғары деңгейге көтерілуіне толық жағдай жасайды.
Жеке тұлғаның қалыптасып, ой – өрісінің дамуы, белсенділігін, білім алу қажеттілігі, оны өмірде іс – тәжірибеде қолдану, шығармашылық міндеттерді ойдағыдай шешудің негізгі құралының бірі – оқушылардың өзіндік жұмысы болып табылады.
Қазіргі педагогикада пайдаланып жүрген технологиялардың бірі және бірегейі – модульдік оқыту технологиясы. Бұл технология қазіргі қазақ тілі пәнін оқытудағы тиімді әдіс болып саналады.
Қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында жаңа технологияларды қолдану арқылы оқушылардың таным белсенділігін арттыру, қазіргі қоғам талабына сай ой-өрісін дамыту, шығармашылығын кеңейту, дамыту, терең білімді, бәсекеге қабілетті тұлғаны жасау, заман сұранысына сай ізденімпаз тұлғаны қалыптастыру.
Қорыта айтқанда, бүгінгі күннің талабына сай білім саласында жаңа технологиялар қолданудың маңызы зор. «Халық пен халықты теңестіретін - білім» - деп қазақтың заңғар жазушысы Мұхтар Әуезов айтқандай, білім бәсекесіне бейім шәкірт тәрбиелеу – біздің мақсатымыз. Сондықтанда жаңа жаңалықтардан қалмай жаңалық жаршысы болуымыз керек. Бұл мақсаттарға жету үшін мұғалімнің ізденісі, жаңа тәжірибе, жаңа технологиялар қолдану қажеттілігі туындайды. Инновациялық технологияларды қолдана отырып оқыту - оқушыны оқу әрекетіне жетелеп, олардың оқуға деген ынтасын ояту болып табылады.
Оқыту технологияларын сабақта қолдану оқушылардың білім сапасын арттырып қана қоймайды, олардың жеке тұлға ретінде қалыптасуына әсерін тигізері сөзсіз.
Пайдаланған әдебиеттер:
1.Жампеисова М.М «Модульдік оқыту технологиясы»
2. «Қазақ тілі мен әдебиеті» журналы 2015ж.
3.Қараев Ж.А; Кобдикова Ж.У «Деңгейлеп саралап оқыту».
4. Ахметов С. «Білім берудің тиімді жолдары»
