Ұлттық теңге

САБАҚТЫҢ ЖОСПАРЫ
Сабақтың тақырыбы: Ұлттық теңге. 
                                          
Сабақтың мақсаты: 

• Ақшаның пайда болу тарихынан, ұлттық валютаның айналымға кіруі туралы мағлұмат беру. Мәтінді оқып, аудару.
• Оқушылардың ой-өрісін, танымдық қабілетін, ауызекі сөйлеу дағдысын дамыту, сөздік қорын молайту.
• Ұлттық валютамызды бағалай білуге, өз Отанын, елін, туған жерін құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: слайдтар, кроссворд, кеспе қағаздар «мемлекеттер және олардың валютасы», ұяшықтар «жылдар сөйлейді»  
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақ әдісі: баяндау, әңгімелеу, аудару, сұрақ-жауап, сөздік жұмысы, ассоциация, көрнекілік
Сабақтың барысы:
1.Қонақтармен сәлемдесу  
Сәлеметсіңдер ме, оқушыларым. Сәлеметсіздер ме қонақтарымыз! Біздің бүгінгі сабағымыз жай сабақ емес ерекше сабақ, өйткені ол Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20-жылдық мерейтойына арналады. 
Алғысөз: (жаттықтыру)

• Әрбір сабақ?
• Үйрену, ұғу, ұлағат.
• Әрбір есім?
• Тірлік, тірек, адамдық.
• Әрбір сөзім?
• Шындық, бірлік, адалдық – деп, 20 жұлдызды күн шеңберінде өткізіліп жатқан сабағымызды бастайық.
• Жаңа тақырыпты бастамас бұрын, өткен тақырыптарды «Жылдар сөйлейді» жаттығуы арқылы есімізге түсірейік:

Жылдар не сөйлейді? 
1989 – Тіл туралы Заң қабылданды.
1991 - ҚР Тәуелсіздік Заңы қабылданды.
1992 - ҚР Мемлекеттік Рәміздері қабылданды.
1993 – ҚР ұлттық валютасы қабылданды 
1995 - ҚР Жаңа Ата Заңы қабылданды.
1998 – Ақмола қаласы Астана деп аталған.
Жарайсыңдар, сұрақтарға жақсы жауап бердіңдер. 
Мұғалімнің сөзі:  Сонымен, бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: Ұлттық теңге (ұлттық теңгені көрсету)
Бүгінгі сабағымыздың мақсаты: Ақшаның пайда болу тарихынан, ұлттық валютаның айналымға кіруі туралы білімдеріңді пысықтау
Әрбір елдің тағдырында үлкен тарих, шежіре жатыр. Ал біздің еліміз үшін XХ ғасырдың маңызы зор. Себебі, еліміз тәуелсіздік алып сол тәуелсіздіктің белгілеріне ие болдық. Біздің ұлттық бейнемізді, болмысымызды, тарихымызды көрсететін рәміздеріміз бар. Елтаңба, Әнұран және Туымызбен бірге тағы бір белгі – ұлттық теңгеміз бар. Ақшаның пайда тарихын ойлап, есімізге түсіріп  көрейік 
-Ақша пайда болмаған кезде адамдар бір-бірімен зат айырбастау арқылы сауда жасасты. (Яғни, ақша орнына ертеде мал, азық-түлік, металдар болды).
-«Теңге» сөзі түркі «таңға» сөзінен шыққан.(Жібек жолы заманында темір және ыстан жасалған ақшалар болған)
-Теңге Англия елінде жасалады.
-1993 жылы кейбір теңгелер қағаздан шығарылған, одан кейін 1995 жылы олар металдан жасалатын болды.
-Мысалы; Абылай хан -100 теңге,Әбілқайыр хан – 50 теңге, Әл Фараби – 1 теңге, Құрманғазы – 5 теңге  
- Ал қазіргі біз ұстап жүрген ақшалар номиналында ҚР картасы, тәуелсіздік монументі, Бәйтерек, ою – өрнектер және тағы басқа бейнеленген.
-Ұлттық теңгеміз қашан шыққанын кім біледі?
(15 қараша айында 1993 жылы шыққан)

• Ал енді бүгінгі сабағымыздың жаңа сөздерімен танысайық

Жаңа сөздермен жұмыс өткізу.
айрықша-отличительная
асыл-драгоценный
бірден-бір- единственный
қамтамасыз етеді-обеспечивает
құпия-тайна
белгі-знак
қорғаныс-защита
қазына-богатство, казна
төлем құралы- средство оплаты
шебер – мастер
жетістік – достижение
Сөздерді 1 рет мұғалім өзі оқиды, оқушылар қайталайды. Оқушыларға жаңа сөздерді оқытқызу, сөздікке жазғызу.
Тапсырмалар:
1.сөз тіркестерді құрастыру
     2.сөйлем құрастыру

1. «Ұлттық теңге» мәтіні. Айтылған мәтінді тыңдау,  мәнерлеп оқу.

Ұлттық  теңге
        Тәуелсіздік алған елдің ең бірінші айрықша белгісі-ұлттық валюта. Ақша- асыл қазына, халық байлығы.
        Халқымыз теңгені бұрын да пайдаланған. Ерте замандарда теңгелерді Түркістан, Тараз қалаларында арнаулы шеберханаларда жасаған.
       Ұлттық валютамыз 1993 жылы қарашаның 15-інен бастап айналымға енгізілді. Теңге - Қазақстан Республикасының бірден-бір заңды төлем құралы.
      Теңгенің 16-ға жуық құпия қорғанысы, белгісі бар.
      Ұлттық валютамыздың дизайнын жасаушы авторлық топтың жетекшісі Тимур Сүлейменов болды.
Біз мемлекеттік рәміздерді және ұлттық теңгемізді құрметтейміз. Себебі, теңге – тәуелсіздіктің үлкен бір белгісі, әрі халық үшін ХХ ғасырдағы үлкен жетістік.
Жаңа бұл мәтінде теңге туралы не айтылды, кім маған айтып береді 
Национаьная валюта
Самый отличительный знак независмости нашей страны – национальная валюта. Деньги – драгоценное богатство, богатство народа.
Тенге народ использовал и раньше. В раннее время тенге печатали в специальных мастерских городов Туркистана и Тараза.
Национальная валюта введена в оборот с 15 ноября 1993 года. Тенге – единственное средство оплаты Республики Казахстан.
В тенге более 16 секретных знаков и защиты.
Руководитель авторской группы создания дизайна национальной валюты является Тимур Сулейменов.    
Мы уважаем государственные символы и нашу национальную валюту. Потому что тенге – один из больших знаков независмости и большое достижение для народа 20 века.
Тапсырмаларды орындау: 

1. Мәтін бойынша бір-біріне сұрақ қою.

1.Тәуелсіз елдің  айрықша белгісі не?
2.Теңгенің неше қорғаныс белгісі бар?
3.Халқымыз ақшаны бұрын пайдаланған ба?
4.Ерте заманда теңгені қандай қалаларда жасаған?
5.Ұлттық валютамыз қай жылы айналымға енгізілді?
6.Теңге қандай төлем құралы?
7.Теңге ненің белгісі?
10.Теңгенің дизайн топтың жетекшісі кім?
Мұғалім сөзі: Әрбір  дербес мемлекеттің өз ұлттық ақшасы бар. 
Балалар, сендер қандай мемлекеттердің ақшасын білесіңдер? 

• Онда сендерге мен қазір әр елдің атауы мен олардың валютасының атауларын беремін, сендер оларды сәйкестендіруің керек.

     Тақтамен жұмыс: 
Синтаксистік талау жасау: Біз мемлекеттік рәміздерді және ұлттық теңгемізді құрметтейміз
     Теңге сөзін септеу. 
       Қорытынды: 
Сабағымызды қорытындылай отырып 5000 теңгелік банкноттың сипаттамасын өтейік деп жоспарлап отырмын.
              Екі топқа бөлініп банкноттың бет және сыртқы жағын сипаттау: 
Бет жағы (лицевая сторона)              сыртқы жағы (наружная сторона)
* «Астана – Бәйтерек» монументі                  * Қазақстан картасының контуры  
* Әнұран нотасының фрагменттері               *  Тәуелсіздік монументі
* ҚР елтаңбасы* «Қазақстан» қонақ үйі
* «Қазақстан Ұлттық банкі» жазуы                * Таулар
* Тудың бейнесі
* Ашық алақан бейнеленген
(Кроссворд шешу) 
Сөзжұмбақ шешу: 

1. Қазақстан Республикасының астанасы.
2. Қазақстан Республикасының рәміздерінің бірі.
3. Киіз үйдің сүйегінің бірі.
4. Қазақстан Республикасы қандай мемлекет?
5. «Семь палат» қай қала? 

Үй жұмысы:

1. Не имей сто рублей, а имей сто рублей.
2. Копейка рубль бережет 
3. Деньги любят счет 

Ақша туралы мақал-мәтелдерді аудару, жазып келу. Оларды жаттау
Бағалау: оқушылардың сабаққа қатысқанына қарай бағаларын қою
   
  Мұғалімнің сөзі: 
Құрметті оқушылар мен әріптестерім сіздерді келе жатқан Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20-жылдық мерейтойымен құттықтаймын. Әр шаныраққа шаттық, береке тілеймін, Ел басымыз ауқатты, өміріміз бақытты, еліміз қуатты, ал тәуелсіздігіміз тұрақты болсын деп тілеймін. 
Осымен сабағымыз аяқталды. Назарларыңызға рахмет!