ХАЛМАНОВА КАРЛЫГАШ КАИРБЕКОВНА
Алматы қаласы Қайнар колледжінің ағылшын тілі аға оқытушысы.
Педогогика ғылымдарының магистрі.
МӘДЕНИЕТАРАЛЫҚ БАЙЛАНЫСТЫҢ ДЕҢГЕЙЛЕРІ.
Аңдатпа.Сондықтан тұлғаның шынайы өмірі адамның өзімен өзі сәйкес келмеуі көзқарасында Бахтин бойынша жүзеге асырылады,оның барлық жағынан шығып кетуі жағын бақылап, оның еркісіз анықтап және болжауға болады. Басқаша айтқанда тұлғаны ортадағы қатысы жоқ тұлғаның объектісі ретінде, сезіну жолымен де ашуға болмайды- ол өздігінен «Басқалармен» диалог құру арқылы ашылуы керек.Бахтин бойынша әлемнің бірлігі көптеген бірегей сана-орталықтарын бірлікке әкелетін диалог құру арқылы жүзеге асырылады, сондықтан әлем солипсистік монадаға шашырамайды.Ұқсас мақала: «Байланыс» концепсін байлау ағылшын БАҚ-дарында Бахтин философиялық түрде жаңа полифониялық –әлемнің суретін елестетіп ойластырды, Жаңа заман эпохасының монологиялық көрінісіне қарағанда ХХ ғасырдың көзқарасына шынайы келетін.Бахтин полифониялық ойлауға адамның ойлау санасы және монологиялық тұрғыдан алғанда суреттеуге келмейтін оның тұрмысының диалогиялық ортасы кіретінін ескерді.Әлемнің жаңа көркем сипатын құрастырудың маңызды ролін Бахтин Ф.М. Достоевскииге жүктейтін, бұл жазушының философиялық-көркем жаңалықтары толықтай ойластырылып бағаланбаған деген оймен.Көптеген философтар мен әдебиетшілер байланыс түсінігіне өз позицияларынан түсініп суреттейді. «Байланыс» ұғымының көптеген түсініктері бар.Оларды зерттей отырып негізгі ұғымдарын айыруға болады:әмбебап(аса ауқымды), бұл жерде байланыс кез келген материалдық объектілермен рухани әлемді байланыстыру тәсілі ретінде қарастырылады; техникалық, байланыс туралы сәйкес ойлары хабарлама жолдары туралы, бір орынның екінші орынмен байланысуы, ақпарат тарату құралдары және басқа да материалдық және идеалдық объектілерді бір орыннан екінші орынға жеткізу үшін (А.В. Соколов «кеңістік байланыс ұғымын аталған байланыс аспектісін сипаттау .шін пайдаланады); биологиялық, биологияда әсңресе этология бөлімінде аңдардың, құстар жіне жәндіктер арасындағы байланыс белгілерін зерттеуде кең пайдаланылады; әлеуметтік, адамзат қауымында пайда болатын көптеген байланыстермен қатынастарды белгілеп сипаттау үшін пайдаланады.
Тірек сөздер:табиғи, және әлеуметтік жобалар, коммуникативті, компетентті, жобалаудың деңгейлері, жобалау іс әрекетінің ұстанымдары.
Аннотация.
Поэтому истинная жизнь человека реализуется Бахтиным в том смысле, что она не совпадает с человеком, и можно обнаружить и предсказать его уход со всех сторон. Другими словами, он не может быть раскрыт как объект человека, который не связан с окружающей средой, он должен быть открыт путем общения с другими людьми. В Брахмине единство мира осуществляется путем создания диалога, объединяющего много уникальных центров сознания, поэтому мир не проникает в Солидарский монастырь. Связанная статья: Связывание понятия «общение» В английских СМИ Бахтин представил себе философскую картину нового полифонического мира, рассматривая монолог эпохи Новой Эры истинное keletin.Baxtïn отношение полифонического двадцатого века думает, что люди не описывают мышление ума и monologïyalıq точки зрения она является частью среды обитания dïalogïyalıq eskerdi.Älemniñ важной ролью построения нового художественного характера Бахтин FM Считалось, что философская и художественная новизна писателя, скачанная Достоевскому, не была полностью продумана. Многие философы и литераторы изображают концепцию общения с их позиций. Понятие «общение» имеет много понятий. Изучая их, вы можете различать основные понятия: универсальные, где общение рассматривается как способ соединения духовного мира с любыми материальными объектами; (Соколов А.В. использует концепцию космической связи для описания вышеупомянутого аспекта коммуникации) с точки зрения технических, коммуникационных способов коммуникации, способов связи с одним местом, общения со вторым местом, распространения медиа и других материальных и идеальных объектов из одного места в другое ; Биоразнообразие широко используется при изучении взаимосвязи между животными, птицами и насекомыми в Отделе неврологической этиологии; социальных и человеческих отношений.
Ключевые слова: природные, компетентные, коммуникативные и социальные проекты, принципы дизайна уровней проектной деятельности.
Abstract. Therefore, the true life of the person is realized by Bakhtin in the sense that it does not coincide with the person, and it is possible to detect and predict his departure from all sides. In other words, it can not be disclosed as an object of the person who is not related to the environment - it must be opened by dialogue with others. In Brahmin, the unity of the world is carried out through the creation of a dialogue that brings together many unique consciousness centers, so the world does not spill into the Solidarist monastery. Related article: Linking the concept of "communication" In English media, Bakhtin imagined a philosophical picture of the new polyphonic world, looking at the monologue of the epoch of the New Age a true keletin.Baxtïn the attitude of the twentieth century polyphonic think people do not describe the thinking mind and monologïyalıq point of view it is part of the living environment dïalogïyalıq eskerdi.Älemniñ the important role of building a new artistic nature of Bakhtin FM It was thought that the writer's philosophical and artistic novelty, downloaded to Dostoevsky, was not fully thought out. Many philosophers and literatures portray the concept of communication from their positions. The concept of "communication" has a lot of concepts. By studying them you can distinguish the basic notions: universal, where communication is regarded as a way of connecting the spiritual world with any material objects; (Sokolov AV uses the concept of space communication to describe the above mentioned aspect of the communication), in terms of technical, communication ways of communication, ways to communicate with one place, to communicate with the second place, to disseminate media and other material and ideal objects from one place to another ; Biodiversity is widely used in the study of the relationship between animals, birds and insects in the Department of Neurological Ethology; social, and human relationships.
Key words: natural, competent, communicative and social projects, design principles of design activity levels.
Бұл жағдайда әлеуметтік байланысБайланыс - қоғамдағы байланыс процесстері туралы әңгіме қозғалуда. Байланыс теориясы көбінесе осыған, байланыстың соңғы түсінігіне,яғни, әлеуметтік байланысқмәдениаралық байланыс ,адамның адамға тарататын ақпараты бойынша адамдардың арнайы өатынас үлгісі тіл немесе басқа да белгілік жүйелер арқылы жүзеге асырылады.(1,10-11б.)Мәдениаралық байланыс мәселесіне оралайық.Әр түрлі ғылымның көптеген ғалымдары мәдениаралық байланыс мәселесімен айналысады:филологтар,психологтар, мәдениеттанушылар және басқалары.Мәдениетаралық байланыс.Бұл термин байланыс актісінің әр түрлі ұлттық мәдениетке жататын екі қатысушысының бірін бірі дұрыс түсінуі деп аталады(3,б.14) «Мәдениетаралық байланыс»ұғымы «мәдениет» және «байланыс» сөздерінен шыққан.Мәдениет қоғам үшін жалпы,әмбебап (этнос,ұлт)құнды бағыт жүйесі, сана және тәртіп стереотиптері,араласу түрлері және ұрпақтан қрпаққа берілетін адамдардың біріккен қызметін ұйымдастыру ретінде қарастырыла алады.Ол қоғамның барлық мүшелерінің қабылдауына, ойына, тәртібіне әсер етеді және аталған қоғамға қажеттігін анықтайды.Бұл түсінікте мәдениет басқалардан дінге, ұлттық-мемлекеттік шекараларға немесе этникалық белгілердің арқасында өзгешеленетін бірегей болып табылады. Мәдениеттің бұндай ұғымы қаралып отырған тақырып- мәдениетаралық байланыстың көзқарасы жағынан да анағұрлым функционалды болып табылады.Мәдениетаралық байланыс әр түрлі мәдениет өкілдерінің кездесуі кезінде әркім өзінің мәдени нормаларына сәйкес әрекет етуімен сипатталады.Классикалық түсіндірілуі Е.М.Верещагина және В.Г.Костомаровтың «Тіл және мәдениет»деген кітабында берілген, бұл жерде мәдениетаралық байланыс әр түрлі ұлттық мәдениетке жататын коммуникативті актінің екі қатысушысының бірін бірі дұрыс ұғысуы деп түсіндіріледі[1,С.26]Мәдениетаралық байланыстың мәселесі тек қана тілдік мәселемен шектеспейді.Басқа мәдениет өкілінің тіл білуі қажет, бірақ коммуникативті актінің екі қатысушысын дұрыс ұғысуына жеткіліксіз.Одан да басқа,мәдениетаралық байланыс екі түрлі тіл арасындағы сәйкессіздік болуын ғана пайымдамайды, онымен қатар бір тілді пайдалануда да айырмашылықтар бар.Сонымен, ағылшын, францкз,неміс тілділер өкілдері ортақ тілге қарамастан бір мәдениетке жатуы міндетті емес.Осыған байланысты байланыс туралы,мысалы, американдақтар мен ағылшындар арасы, француздпр мен валлондар, ГФРдағы «ескі»және «жаңа жерлер»тұрғындарының арасын айтуға болады.Ұқсас мақала: ХХғасыр ортасындағы ағылшын тілдік мәдениеттің аудару стратегиялары.Басқа мәдениетті зерттеу, олардың ерекшелігін, олардың қызмет ету және даму заңдылықтары адамды қуаттандырады, басқа адамдарға және әлемге деген көзқарасын түрлендіреді, өмірде кездесетін жағдайларға деген көзқарасын түбегейлі өзгертуі мүмкін.Тәжірибиеде көрінгендей шет тілін терең білгеннің өзі сол тілдес адаммен тиімді араласуы үшін аздық етеді:басқа тілдің әр бір сөзі басқа әлемді және басқа мәдениетті суреттейді «әр бір сөздің артында ұлттық санамен негізделген әлем туралы көрініс тұр»(С.Г. Тер-Минасова)Байланыс құралы ретінде шет тілді оқудың баст ы мақсаты тілдер әлеммен және осы тілде сөйлейтін халықтың мәдениетімен бөлінбейтің бірлікте оқылуы қажет.[1,с.575] Мәдениаралық байланыс топ деңгейінде болмаса жеке деңгейде зерттеліп жүзеге асырылуы мүмкін.Басқа сөзбен айтқанда коммуникативтік процессті әо түрлң мәдени топтао(үлкен және кіші) немесе жеке адамдар арасында оқып үйренуге болады.Топ арасында өткізілген көптеген зерттеулер мәдениантропологиялық және әлеуметтік зерттеулер сипатын алып келеді,олар мәдени топты ұжымдық бірлік (бірегей)ретінде қабылдап сол қалпында түсінуге тырысады.
Аумақтық және ұлттық-мемлекеттік бірлікті нығайту бойынша шаралар көбінесе басқа ұлттар топтарының құқығын шектеу және қуылуына алып келеді.Солай 1970жылдарда Африка (Гвинея, Замбия, Кения, Уганда, кейіннен Сомали) сияқты ұрпақтары бұрыннан осы елде тұрған бірқатар елдерде «шетелдіктер» қуылған.1990жылдары осындай жағдайлар бұрыңғы Кеңес Одағының және Югославияның бірқатар елдерінен де орын алды.Бұндай шараларға барудың себебі экономикалық жағдайлармен түсіндіріледі, бірінші кезекте «титулдық этнос» үшін жергілікті ресурстарға қол жетімділік үшін бәсекелестікті төмендетуге құлшынысымен түсіндіріледі, ол көп жағдайда халықтың жаппай кетуіне және көршілерімен жауласуы себебінен көптеген шаруашылық зиян келтіреді.Одан басқа әлеуметтік мәдени себептері де бар,жекешелеп айтқанда діни, Босния және Хорватияда болған оңтүстікславян этносының ішінде дінге бөлінгендігі үшін ымырасыздық жауласу пайда болған.Ғалымдар мәдениаралық байланыстың бірнеше формаларын ерекшелейді.Мысалы аккультурацияны мәлениаралық байланыстың формасы ретінде.Мәдени байланыстар халық арасындағы қарым қатынаста негізгі құрал болып табылады.Мәдениеттануда мәдениет арасындағы қатынаспен өзара әсер етуін белгілеу үшін «аккультурация»термины қолданылады.Аккультурация әртүрлі мәдениеттердің өзара бір топтың бір бөлігі немесе барлығы (мәдениет-реципиент)(мәдениет-донордың)нормаларын, құндылықтарымен салтын өзіне алады.Аккультурациягың фактілі түсінігі мәдениетаралық байланыс түсінігіне синонимдес болып келеді, оның мазмұнымәдениет байланыстарының әр түрлі формаларын аккультурацияның өзі метафора ретінде сөйлейтін болса негізделеді.[1,с.578].Ұқсас мақала:Диффамацияның заманауи әлеуметтік- саяси байланыстағы психолингвистикалық стратегиялары.Уақыт өте келе , оны жеке тәртіптің деңгейінде құндылық бағыттың, әлеуметтік тапсырманың,жекеше рольдық бағытының өзгеруін ескере отырып аккультурацияны тек топтық феномен ретінде қарастырылмайтын болды.Аккультурация процессы кезінде әрбір адам біруақытта екі мәселені бірдей шешетіні анықталды-өзінің мәдени жекешелігін сақтауға талпынады және басқа мәдениетке де қосылады.Осы мәселелерді шешу үшін берілген аккультурацияның төрт негізгі стратегиясы: 2 Сызба
Аккультурацияның негізгі стратегиялары. Ассимиляция, Сепарация, Сегрегация, Маргинализация, Интеграция. Аккультурация түрінде адам адам толығымен өз мәдениетінен бас тартып өзге мәдениеттің нормалары мен құндылықтарынқабылдайды.Өз мәдениетімен сәйкестендірілуі сақталса басқа мәдениеттен бас тарту.[С.98-101].Бұл жағдайда доминант емес мәдениеттің өкілдері доминант мәдениеттен аз немесе көп мөлшерде оқшаулануды жөн көреді.Егер оқшауланғанын билеуші мәдениеттің өкілдері талап етсе. Ол біруақытта өз мәдениетін жоғалтумен тепе тең және және көпшіліктің мәдениетін жеке басымен куаландыра алмайтынымен бірдей.Бұндай жағдай өз мәдениетінің жекешелігін қолдауға мүмкіндіктері жоқтығынан және жаңадан жекешеленуіне талпынымтың жоқтығынан пайда болады.Жеке басын куаландыруы бұрынғы және жаңа мәдениетпен. Көптеген зерттеулер тұрақты көшіп келген эмигранттар ережеге сәйкес ассимиляцияға бағытталады, ал босқындар қандай да бір ішкі жағдайларға байланысты өз отандарын тастап кеткендер психологиялық түрде байланыстың болмауына қарсылық білдіреді, оларда ассимиляция процессы оларда ұзақ және қиын өтеді.Бертіннен бері зерттеушілер аккультурацияның ең жақсы стратегиясы алдағы мәдениетпен толық ассимиляциялану деп пайымдайды.Бүгінгі күнде ассимиляцияның басты мақсаты болып бимәдениеттік немесе мультимәдениеттік жекешелендіретін мәдениеттердің интеграциясына қол жеткізу деп саналады.Осылайша мәдениеттер бірімен бірі қатынасқаннан бірін бірі толықтырып қана қоймай күрделі қатынастарға да жеке шаруашылығымен ерекшелігін байқай отырып кіреді.Сондықтан мәдениеттердің реалды түрде қарым қатынасы позитивті(мәдениеттерді байыту), негативті(олардың жолының кесілуі, кедейленуі-эрозия) кезігеді. Қоғамның адамзаттық тарихында мәдениеттің көптеген негативті және позитивті қарым қатынасының көптеген мысалдарын табуға болады.Христиандық және мұсылмандық әлемдер қақтығыстары музыка мен архитектурада орын алған европалық және мавритандық тораптағыларды органикалық түрде байланыстырады.Европаның мәдениеті Ұлы географиялық жаңалықтар эпохасында шетелдерден мәдени өсімдіктер әкелінген кезде оны өсіру мәдениетін енгізген кезде (картоп, жүгері, темекі, шай, какао, соя ж.т.б.) байытылды.Шығыстың мәдени өмірі күрделенген кезде (Үнді, Қытай, араб елдері)ХIXғасырда европа мәдениетінің жергілікті мәдениетті ғылыми біліммен және техникалық жаңалықтармен байытып кеңею кезінде өтті.Құлдырауға көбінесе сырттан жаппай әсер алған мәдени жүйесі дамымаған және тұрақты емес, мәдени кеңеюге қарсы тұра алатын және заманның жаңа талаптарына жауап бере алатын этникалық мәдениеттегілер ұшырайды.(1,с.575). Сонымен байланыс- күрделі және көп қырлынақты бір әрекеттері бар үрдіс.Мәдениаралық байланыс-одан да күрделі үрдіс, ол әр түрлі адамзат мәдениеттері өкілдерінің арасындағы байланыс.Мәдениеаралық байланыстың ерекшелігі тәртіпаралық деңгейде және мәдениеттану,психология,лингвистика,этнология, антропология,әлеуметтану сияқты ғылымдар деңгейінде зерттеледіжәне оларды зерттеуде әр қайсысының өзінің әдісі бар.XXI ғасырдың адамын мәдениет және байланыс ортасы қалыптастырады.Осының бәрі мәдениаралық байланыс тақырыбын зерттеуде негізгі және қызықы етеді.Ғалымдар ХХ ғасырда әлеуметтік ғылымды зерттеуде негізгі тақырып тіл деп анықталғансалдарынан лингвистикалық өзерісте болған мәдени төңкеріліс өтті деп санайды.(84). Әлеуметтану, антропология, және семиотика синтезы жаңа концепцияларға бастама берді.Қоғамдық әрекеттесуді ғалымдар мінезін, қоғамның өзін, оның ерекшелігін ғалымдар көп жағдайда мәдениетпен және оның ерекшеліктерімен(керісінше емес) анықтайтын болды.Мысалы Дж.Александер мәдени кодты әлеуметтік элементты немесе әрекетін анықтаушы деп қарастырады.(85) Әлеуметтануда «құндылықтар», «нормалар», «салт», «стереотиптер», «ұлттық мінез» терминдеры мәдениеттің ара қатынасын, тілдің және этностың ара қатынасын мәдениетаралық байланыстың ерекшелігін анықтайтын маңызды терминдер болып табылады.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
1.Кунанбаева С.С.Теория и практика современного иноязычного образования.
Алматы. 2010. 1,10-11б.
2.Леонтьев А. А. Потребности, мотивы, эмоции. Конспект лекций. - М.: Издательство
МГУ, 1971. 21 Саланович Н. А. Лингвострановедческий подход как средство 3,б.14
3.Садохин А.Г. Введение в теорию межкультурной коммуникации. Москва,
Высшая школа, 2004. 1,С.26
4. Тер-Минасова С.Г. Язык и межкультурная коммуникация.- М.: Слово, 2000. 1,с.575
5. Верещагин Е.М. Костомаров В.Г. Язык и культура. Москва: МГУ, 1973. 1,с.578.
6. Э. Сепир. Коммуникация // Избранные труды по языкознанию и культурологии.
М., 1993, 2 С.98-101.
7. Г. А. Антипов, 0. А. Донских, И. Ю. Марковина, Ю. А. Сорокин. Текст как явление
культуры. Новоси-бирск, 1989,1,с.575.
