Мектепке дейінгі ұйымдарда баланы дамытуды жүзеге асыру жағдайында отбасына психологиялық-педагогикалық қолдау көрсету.
Бала негізгі тәрбиені алдымен отбасында ата-анасынан алады. Бала тәрбиесі – ана сүтінен басталып өмір бойы қалыптасқан күрделі құбылыс.
Отбасының аса құнды ықпалы мен әсерін өмірдегі ешнәрсенің күшімен салыстыруға болмайды. Балаға ата — ана тәрбиесінің орнын ешнәрсе алмастыра алмайды.Отбасы—өмірге сәби әкеліп, оны тәрбиелеп, қалыптастыруда және ұрпақ жалғастыруда теңдесі жоқ орын. Тәрбиенің ең алғашқы негізі отбасында қаланып, балабақшамен байланыс арқылы одан әрі жалғасады.
«Жұмыла көтерген жүк жеңіл» дегендей бала тәрбиелеуде осындай міндеттерді іске асырушылар – балабақша мен отбасы.
Осы екі арнада жүргізілген тәлім – тәрбие сабақтаса, ұштаса жүргізілгенде ғана мақсатымыз нәтижелі болмақ. Отбасы мен мектеп жасына дейінгі мекеменің жаңа қарым – қатынасы талап етіледі. Бұл қарым – қатынастың жаңашылдығы «ынтымақтастық» және «өзара қарым- қатынас» деген түсініктермен анықталады.
Отбасының балаға тәрбие берушілік қызметінің мақсаты — баланың жасын, жеке ерекшелігін, психологиялық процестерін ескере отырып, жарасымды жетілген ұрпақты тәрбиелеу. Көздеген мақсатқа жету үшін отбасындағы тәрбие төмендегі міндеттерді шешеді.
- Отбасында баланың өсуіне, денсаулығына қамқорлық жасау, тазалықты қалыптастыру.
еңбексүйгіштікке баулу, тұрмыстағы, үй шаруасындағы еңбекке құлшынысын арттыру, өзіне — өзі қызмет етуге үйрету.
- Отбасы мүшелерімен тіл табысып, дұрыс қарым — қатынас жасауға, үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсетуге үйрету .
- Әдебиетке, мәдениетке, өнерге тәрбиелеу. Бұл міндеттер жүзеге асу үшін бала дүниеге келген күннен бастап отбасында, қоғамдық орындарда, мектепте тәлім — тәрбие беріледі.
Мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу мен оқытудың мемлекеттік стандартында ата – аналарды мектепке педагогикалық үрдіске тарту мақсатында мектепке дейінгі ұйымдар мен отбасының өзара іс – әрекетін қамтамасыз ету қажеттілігін ұсынады.
Мектеп жасына дейінгі мекеменің отбасымен өзара қарым – қатынас барлық нысыандары мен түрлерінің негізгі мақсаты – балалар, ата-аналар, педагогтар арасында сенімділік қатынасты орнату, оларды бір командаға біріктіру, өздерінің проблемаларымен бөлісу және бірлесіп шешу қажеттілігіне тәрбиелеу.
Мектеп жасына дейінгі мекеме педагогтары мен ата – аналардың өзара сабақтастығы мен серіктестігін екі бағыт бойынша жоспарладық.
- Дәстүр:
ол ата – аналармен болатын балабақша және топ аралық жиналыстар.
- Дәстүрден тыс:
а) педагогикалық – психологиялық сауаттылыққа жетілдіру
ә) ұйымдастырылған оқу іс – әрекеттеріне қатысу
б) әжелер клубы
в) ашық есік күні
г) конференциялар
ғ) дөңгелек үстел
д) әлеуметтік дамытушы орта
е) спортты отбасы.
Педагогикалық - психологиялық сауаттылықтарын жетілдіру.
Мақсаты: бала тәрбиесін ойдағыдай іске асыру.
Отбасының тұрмыстық жағдайы, отбасы мүшелерінің саны, психологиялық жағдайы, мәдени білім деңгейі, ата- ана өнегесі зерттеледі.
Жыл бойы жүргізілетін жұмыс жоспарын ата – аналармен бірлесе отырып жасаған тиімді. Себебі заманауи талаптарға сай өзекті мәселелерді, отбасы тәрбиесіне байланысты тақырыптарды өздері ұсына алады. Міне, осыдан кейін ата – аналарға арналған лекциялар, сұрақ – жауап кештері, тәрбие жұмысын алмасу жөніндегі конференциялар, ата – аналарды педагогикалық оқулықтар, әдебиеттермен таныстыру әдіс – тәсілдері қарастырылады.
Ата – аналардың балабақшадағы балалардың өміріне мейлінше қызықты етіп өткізуіне үлес қосу үшін біздің балабақшада «Әжелер клубы» бар.
Балаларды қолөнердің кейбір түрлеріне, кесте тігуге үйретсе, кейбір ата – аналар декорация жасауға, артрибуттар жасауға жәрдем береді.
Ашық есік күні.
Ата – аналармен мейлінше кең тараған жұсымтардың бірі – ол ашық есік күні. Мектеп жасына дейінгі мекемемен, оның дәстүрлерімен ережелерімен, тәрбиелеу – оқыту жұмыстарының ерекшеліктерімен таныстыруға, олармен қызықтыра білуге және қатысуға мумкіндік береді. Ата – аналармен топтарға саяхат жасау, балабақша жұмысынан үзінді көрсету. Олардан алған әсерлерін анықтайды, туындаған сұрақтарға жауап береді. Әңгімелерді жеке дара, ұжымдық түрде өткіземіз. Бұл екі жағдайда нақты міндет (нені анықтау қажеттілігі, немен көмектесуге болатыны) белгіленеді.
Тренинг жұмыстарын ұйымдастыру.
Тақырыптары
- «Бала ойыны»
- «Компьютердің бала өміріндегі орны»
- «Менің отбасым» т.б.
Кеңестер екі түрде ұйымдастырылады: жеке дара ата – анаға және топтық. Бұл кеңесте ата – аналардың белгілі білімдері, әдістерді меңгеруі, проблемалық мәселелерді шешуге көмек көрсету - кеңестердің басты мақсаты.
Семинар – практикум.
Бұл кейбір жас ата – аналармен өтілетін жұмыс түрі. Мұнда ата – аналарға тәрбие мен оқытудың әдістері мен тәсілдері туралы айтуға, кітапты қалай оқу керектігін көрсету, оқиға туралы әңгімелеуге, жазуға қолын жаттықтыруға мүмкіндік береді.Мәселен, төмендегідей тақырыптар алуға болады.
- «Балалардың кітапқа деген қызығушылығын ояту»
- «Теледидар баларды тәрбиелеуде дос па, әлде қаспа?»
Дөңгелек үстел.
Балабақша мен ата – аналар арасындағы адамгершілікті рухани қатынас, бірлік, ынтымақ жарасым тапқан жағдайда оның бала тәрбиесіне тигізетін ықпалы да нәтижелі болмақ.
Баланы тәрбиелеу, дамыту және білім беру мәселелерінде отбасы мен балабақша ұжымының бірлескен өзара тығыз байланыста болуы.
Балабақшада білім жүйесінің негізгі мақсаты – тұлғаны оқыту, тәрбиелеу, дамыту. Бұл мақсаттар өзара тығыз байланыста болғанда ғана нәтижелі болады. Баланы өмірге дайындау үшін дамытудың маңызы ерекше .
Даму барысы
- Зердесін дамыту
- Эмоциясы мен сезімдерін дамыту
- Қиыншылықтарға төтеп бере алуын дамыту жоғары болу, өзі жасай алу сияқты қарапайым қажеттіліктер пайда болады.
Баланың шығармашылық қабілеті тәжірибелілігіне байланысты дамиды. Мектеп жасына дейінгі кезең – қиялдың тез дамитын уақыты. Сондықтан қиялдың дамуын төрт ерекше кезеңдерге бөлуге болады. (2 жастан 6-7 жасқа дейінгі аралықта)
- Бірінші кезең баланың қабылдауының ерекшелігіне байланысты (Бір заттан басқа бір затты көре бастауы)
- Екінші кезең – қиялдың ойыншықтарды жандандыру құдіретінің байқалуы.
- Үшінші кезең –ойындағы рөлдерге байланысты өзгеруі.
- Төртінші кезең – бала қиялында өзіндік көркемдік шығармашылықтың басталуы (Бейнелерді қайта құруы,жасауы)
Қазіргі кездегі психологтар мен педагогтер баланың жеке басының дамуындағы қиялдың маңыздылығының ең тиімді жолы шығармашылық жұмыста көрсету, үйрету, көркем әдебиетте нақтылау, өз бетінше жұмысына жағдай жасау, яғни еркіндік беру керектігін айтады. Сонымен қатар қиялдың дамуы төмендегідей үш компоненттен тұрады:
Бірінші дәрежеде қиял қоршаған болмыспен байланысты, дайын нәтижені ойластыруға мүмкіндік береді.
Екінші дәрежеде баланың өткен тәжірибесімен байланысты, бірақ сонда да заттық байланыстың рөлі бар.
Үшінші дәрежеде қиялдың дамуы балаға ақиқаттан қиялдың қозғалысының жоғарғы формасы – ой-пікірден оның іске асуына байланысты.
Біздің тәжірибемізге негіз болған 5 жастағы балалардың құрастырған ертегілері мен қызықты әңгімелері ұйымдасқан түрде мағыналы, жүйелі, өз бетінше еркін жүргізілген жұмыс, қиялдың дұрыс дамуына апаратын көп жолдың бірі болды деп есептейміз. 5 жасар бала өз қиялында алуан түрлі жағдайлар құра алады және баланың өзі сонда әртүрлі жағынан көрінеді. Ойын барысында қалыптаса отырып қиял басқа да іс – әрекет түрінде өте алады. Тілі және қиялы жақсы дамыған бала қызықты сюжетті тез арада жанынан ойлап шығара алады. Қиялдың үздіксіз жұмысы – баланың айналадағы әлемді танып білуінің және игеруінің маңыздылығы, бұл жеке тәжірибе аумағынан шығудың әдісі.Баланың қиялдауы ойын үстінде қалыптасады.Алғашқы кезде қиял заттарды қабылдаудан және ойын іс – әрекеттерін орындауынан ажыратылмайтындай. Ойын үстінде қалыптасқан қиял мектепке дейінгі бала іс – әрекеттерінің түрлеріне де ауысады.
Бала сурет салғанда, ертегілер мен тақпақтарды ойлап шығарғанда қиял неғұрлым айқын байқалады. Сондай-ақ мектепке дейінгі шақта зейіннің, естің, қиялдың дамуында ұқсастар бар. Егер сәбилік шақтың өзінде қабылдау мен ойлау анықтауға болатын бағдарлау іс – әрекеттерінің ерекше формалары ретінде бөлінсе, мектепке дейінгі кезеңде мұндай іс – әрекеттер үздіксіз күрделене және жетіле түседі, ал зейін, ес, қиял ұзақ уақыт жеке сипат ала алмайды. Бала бірдеңеге назар аударарлықтай,көргенімен мен естігенін жадында сақтарлықтай, бұрын қабылдағанының аумағынан шығарлықтай арнайы іс – әрекеттерді игере білмейді. Мұндай іс – әрекеттер тек мектепке дейінгі кезеңде қалыптаса бастайды.
Біздің мақсатымыз – заман талабына сай шыншыл, жаңашыл, шығармашыл, адамгершілік рухы жоғары, мәдениетті, жан-жақты сауатты жеке тұлға тәрбиелеу. Баяндамамды мынадай қанатты, әрбір адам ойланып жүретін сөздермен аяқтағым келеді.
« Баланы өз күшіне сендіріп үйрету керек. Қолыңнан түк келмейді- дей берсең бала жасқаншақ, жасық болып қалады. Осыдан сақтану керек» - деп айтқан Мағжан Жұмабаев.
